หากพูดถึงประโยชน์ของการให้เด็กได้ปลูกผักกินเอง ก็มีตั้งแต่การที่เด็กได้เรียนรู้ชีวิตจากธรรมชาติมากขึ้น มีมุมมอง และความเข้าใจธรรมชาติมากขึ้น มีทักษะความรู้โดยเฉพาะความรู้ด้านวิทยาศาสตร์ดีขึ้น นอกจากนี้ยังพบว่าการให้เด็กได้ปลูกผักกินเอง มีส่วนช่วยให้เด็กมีความรู้เรื่องโภชนาการมากขึ้น และมีแนวโน้มจะหันมากินผักผลไม้ จนทำให้หลายโรงเรียนอย่างในประเทศอเมริกา มีการริเริ่มทำสวนผักในโรงเรียนกันมากขึ้น บางเมือง ก็มีนโยบายให้ทุกโรงเรียนมีสวนผักเลยทีเดียว ยังไม่นับเรื่องผลต่อพฤติกรรม และอารมณ์ความรู้สึกของเด็ก ที่พบว่า การปลูกผักทำสวน มีส่วนช่วยให้เด็กๆมีความมั่นในใจตัวเองมากขึ้น รู้สึกภูมิใจในตัวเอง มีความรับผิดชอบมากขึ้น บางงานวิจัยยังพบว่า การทำสวนมีส่วนช่วยให้การเรียนดีขึ้น อีกทั้งยังพบว่า การที่เด็กๆได้ออกมาใช้ชีวิตอยู่ท่ามกลางธรรมชาติในสวน มีส่วนช่วยทำให้เด็กๆมีสุขภาพจิตดี มีความสร้างสรรค์ อีกทั้งยังช่วยให้มีความสัมพันธ์อันดีกับผู้อื่นด้วย
อย่างไรก็ตาม สิ่งหนึ่งที่เราควรรู้เกี่ยวกับการทำสวนกับเด็กก็คือ เด็กๆมีความแตกต่างหลากหลาย โดยเฉพาะเด็กที่วัยต่างกัน ก็ต้องการการเรียนรู้ หรือกิจกรรมที่ทำในสวนที่แตกต่างกันด้วยเช่นกัน คุณ Cheryl Dorschner ผู้เชี่ยวชาญเรื่องการทำสวนกับเด็ก ได้แนะนำรูปแบบลีลาการจัดกิจกรรมในสวนกับเด็กในวัยต่างๆตั้งแต่ 3-12 ปี ไว้อย่างน่าสนใจดังนี้
สำหรับเด็กวัย 3-4 ปี หรือช่วงก่อนเข้าเรียน : การทำสวนกับเด็กวัยนี้ อยากได้คาดหวังถึงสวนผักที่ออกมาสำเร็จผลเหมือนที่ผู้ใหญ่อย่างเราคิด หัวใจในการทำสวนสำหรับเด็กวัยนี้ คือความสนุก ไม่ว่าจะเป็นเล่นกับดิน กับโคลน การจับแมลง หรือสัตว์ต่างๆที่เจอในสวน การถอนวัชพืช วัยนี้เป็นวัยที่เด็กสนุกกับการสำรวจ หากเด็กอยากจะลองปลูกอะไร ก็ขอให้ลองทำ แม้ว่าจะดูเป็นไปได้ยากก็ตาม ในขณะที่ทำกิจกรรมในสวนด้วยกัน คุณก็อาจจะเล่าเรื่องราวของวงจรชีวิตของเมล็ดพันธุ์ หรือวิวัฒนาการของพืชพรรณต่างๆที่เจอในสวนให้เขาฟังก็ได้ เด็กๆจะเรียนรู้เรื่องสวนผ่านเรื่องเล่าต่างๆ ซึ่งหากคุณไม่มีความรู้ ก็สามารถค้นคว้าเพิ่มเติมได้จากแหล่งความรู้ต่างๆ เช่นในอินเตอร์เนท เป็นต้น
สำหรับเด็กอนุบาล วัย 5 ปี : วัยนี้เป็นวัยที่เริ่มรู้จักการเล่นกับคนอื่นแล้ว เป็นวัยที่โลกนี้เหมือนเวทีละครสำหรับเขา สวนผักก็เป็นเหมือนที่ที่เขาจะได้แสดงบทบาทสมมติในละคร ดังนั้นคุณอาจจะสร้างบ้านต้นไม้ สร้างทางลับพิเศษ หรือสร้างมุมสวนของเด็ก ที่เด็กจะได้เล่นบทบาทสมมติตามจินตนาการ และเรียนรู้ไปพร้อมๆกัน เปิดโอกาสให้เด็กๆเป็นคนนำในการเรียนรู้ หากเด็กต้องการจะสร้างสรรค์อะไร ก็ขอให้คุณเป็นคนช่วยสนับสนุนทำให้โปรเจคในโลกและมุมมองของเขาสำเร็จ
สำหรับเด็กประถมต้น วัย 6-7 ปี : วัยนี้เด็กๆเริ่มอ่านได้ เริ่มมีทักษะทางคณิตศาสตร์ เด็กๆสามารถที่จะเป็นคนช่วยทำแปลง ช่วยอ่านซองเมล็ดพันธุ์ ช่วยดูแลต้นกล้า เปิดโอกาสให้เด็กๆได้ลงมือทำด้วยตัวเอง โดยไม่ต้องคาดหวังผลสำเร็จมากนัก สำหรับเด็กช่วงนี้ เป็นช่วงที่เขาจะสำรวจความลึกลับมหัศจรรย์ของธรรมชาติ เราอาจชวนเขาดูรูปทรง ขนาด สีสัน ของพืชพรรณต่างๆ รวมถึงการสำรวจดิน หลุม โพรง รวมถึงแมลง และสัตว์ต่างๆในสวนด้วย
สำหรับเด็กประถมกลาง วัย 8-9 ปี : ช่วงนี้ เป็นวันที่เราเริ่มปรับจากการให้แค่เด็กลงมือทำเป็นความมุ่งมั่นให้เด็กทำผลงานออกมาได้ดีด้วย เด็กอาจจะลองออกแบบสวนด้วยตัวเองในกระดาษ ก่อนลงมือทำ นอกจากนี้เด็กๆยังสามารถใช้เครื่องไม้เครื่องมือได้มากขึ้น เขาสามารถเป็นคนทำแปลง ปลูกผัก ไปจนถึงช่วยทำรั้ว ทำค้างในสวนก็ได้ นอกจากนี้ นี่ยังเป็นช่วงเวลาที่ดีที่จะพาพวกเขาไปทำกิจกรรมในสวนกับเพื่อนๆเป็นกลุ่ม เพราะช่วงวัยนี้ เขาเรื่องสนใจเรื่องมิตรภาพ ความสัมพันธ์กับผู้อื่นมากขึ้น
สำหรับเด็กประถมปลาย วัย 10-11 ปี : ช่วงวัยนี้ เป็นช่วงวัยที่เราสามารถผสมผสานการทำสวนกับความสนใจ รวมถึงวิชาเรียนต่างๆได้มากมาย ไม่ว่าจะเป็นวิทยาศาสตร์ เลข ศิลปะ ประวัติศาสตร์ โดยเด็กๆสามารถสร้างสรรค์โปรเจคของตัวเองได้ ไม่ว่าจะเป็นการทำสวนเล็กๆให้เป็นรูปเป็นร่างที่บ้าน หรือทำสวนกับชุมชน ไปจนถึงความสามารถในการสร้างธุรกิจเล็กๆของตัวเองจากการทำสวนได้ด้วย โดยมีคุณเป็นคนช่วยสนับสนุน
สำหรับเด็กวัยรุ่นตอนต้น วัย 12-13 ปี : ช่วงวัยนี้ มีหลายสิ่งที่เขาเริ่มสนใจ ไม่ว่าจะเป็นกีฬา แฟชั่น เพื่อน ดังนั้นการทำสวนจะต้องเป็นสิ่งที่พิเศษ ดูเท่ห์ ในสายตาพวกเขา มีความเป็นไปได้หลายอย่างมากที่สามารถเกิดขึ้นได้ในสวนมากกว่าการทำเกษตรเพื่อสร้างอาชีพ ซึ่งเราควรเปิดโอกาสให้พวกเขาได้ทดลองหาหัวข้อในการศึกษา หรือทำกิจกรรมที่เกี่ยวของกับสวนตามความสนใจของพวกเขาเอง
ใครมีลูกมีหลาน หรือทำงานเกี่ยวข้องกับเด็กในช่วงวัยไหน ลองนำไปเป็นแนวทางในการประยุกต์ปรับใช้ออกแบบกิจกรรมในสวนกันดูนะคะ
ขอบคุณข้อมูลและรูปภาพจาก
https://kidsgardening.wpengine.com/wp-content/uploads/2017/03/KG_gardenactivities-gardenbyage.pdf
Why children benefit from growing their own food
https://www.familyfoodgarden.com/creating-a-magical-childrens-garden/
