สวนป่าอาหาร พื้นที่อุดมด้วยพืชให้กินถึง 500 ชนิด แต่ใช่เวลาทำสวนแค่ 1 ชั่วโมงต่อสัปดาห์

พระแม่ธรรมชาติ (Mother Nature) ขุมพลังอำนาจแห่งธรรมชาติผู้ให้กำหนดชีวิตทุกสรรพสิ่ง โดยให้กำหนดพืชและไม้ยืนต้นมาแล้วกว่า 460 และ 370 ล้านปีตามลำดับ จากการศึกษาซากดึกดำบรรพ์พบว่า มนุษย์ได้ถือกำหนดในแอฟริกาเมื่อ 1.95 แสนปีที่ผ่านมาและแผ่ขยายไปตามพื้นที่ธรรมชาติตามทวีปยุโรปและเอเชีย จากนั้นค่อยขยายมาสู่ทวีปอเมริกา เริ่มแรกก็ล่าสัตว์เป็นอาหารและพัฒนาองค์ความรู้จนทำเกษตรเพื่อการดำรงชีวิต จวบจนถึงช่วงต้นศตวรรษที่ 19 หรือ 100 กว่าปี ที่เริ่มมีการปลูกพืชเชิงเดียว (monoculture หรือ single crop farming)

แทนที่จะปลูกพืชหมุนเวียนทดแทนธาตุอาหารในดินที่เสียไป แต่เรากลับทดแทนแร่ธาตุในดินที่เสียไปด้วยการใส่ปุ๋ยเคมีและสารเคมีทางการเกษตร เป็นเหตุให้แหล่งที่อยู่ธรรมชาติอันตรธารหายไป ในความเป็นจริง ธรรมชาติย่อมทำงานได้ดีภายในตัวมันเองอยู่แล้ว และหลายคนได้เริ่มตระหนักแล้วว่าการทำงานร่วมกับธรรมชาติให้สามารถสร้างสวนป่าเพื่อผลิตอาหารให้เราทาน ผ่านการเลียนแบบระบบนิเวศธรรมชาติและฟื้นฟูดิน

คุณ Martin Crawford ผู้บุกเบิกการทำสวนป่าในสหราชอาณาจักร ได้พูดถึงประเด็นนี้ในหนังสั้นที่กำกับโดยคุณ Thomas Regnault ไว้ว่า “สิ่งที่เราคิดว่าธรรมดา ในแง่ของการผลิตอาหาร ที่จริงกลับไม่ธรรมดาไปทุกๆ อย่าง พืชล้มลุกจึงอยู่ยากตามธรรมชาติ แต่พื้นที่เกษตรกลับเต็มไปด้วยพืชล้มลุก ซึ่งมันไม่ปกตินัก ทั้งที่ความเป็นจริงพื้นที่ควรปกคลุมด้วยป่าไม้เป็นหลัก”

สวนป่าที่เลียนแบบธรรมชาติโดยการปลูกพืชอายุหลายปีและต้นไม้ ซึ่งสามารถดำรงอยู่และงอกขึ้นมาใหม่ได้หลายปี สวนป่าควรประกอบด้วยต้นไม้ยืนต้นที่สูงลดหลั่นกันหลายชั้น อาทิ ไม้เรือนยอด (canopy tree) ไม้ยืนต้นชั้นกลาง (shorter tree หรือ understory) ไม้พุ่ม (shrub & bush) เถาวัลย์ (vine) ไปจนถึงพืชพื้นล่าง (ground cover) และ สมุนไพร (herb) โดยเถาวัลย์ พืชล้มลุกตามหน้าดิน และสมุนไพรส่วนใหญ่ชอบขึ้นอยู่ในพื้นที่ร่มเงาใต้เรือนยอด ลดความเร็วลม รักษาหน้าดินและธาตุอาหาร การเนรมิตสวนป่าอาจใช้ทั้งเวลา แรงงงาน และ เงิน ในช่วงแรกๆ แต่ถัดจากนั้น สวนป่าก็จะสามารถดูแลตนเองได้เรื่อยๆ โดยแถบไม่ต้องบำรุงรักษาอะไรมาก แต่มีเวลาเก็บเกี่ยวผลผลิตมาก

คุณ Crawford ได้อธิบายไว้ว่า “ด้วยระบบนิเวศที่หลากหลาย สภาพอากาศจะมาแบบใดก็ตาม สวนป่าก็มีโอกาศที่จะออกดอกออกผลดีอยู่ บางต้นอาจหายไปบ้าง บางต้นอาจได้ผลผลิตดีเยี่ยม ซึ่งเป็นสิ่งที่สำคัญมากในอนาคต เนื่องจากเป็นการยากที่เราจะทราบจริงๆ ว่า สภาพอากาศจะเป็นอย่างไร ดังนั้น การมีระบบนิเวศที่หลากหลาย เราจึงจะพึ่งพาตนเองได้มากที่สุด”

คุณ Crawford ได้เริ่มทำป่าอาหารในปี 1994 ในพื้นที่ราบ ณ ตอนนี้ ได้เปลี่ยนเป็นสวนป่าที่สวยงามและอุดมไปด้วยพืชกินได้ถึง 500 ชนิด ที่น่าเหลือเชื่อ คือ สวนแห่งนี้กลับสามารถดำรงอยู่ได้ด้วยตัวเองโดยอาศัยกลไกทางธรรมชาติช่วยดูแลแทน ภายในเดือนเดียว ใช้เวลาบำรุงรักษาเพียงไม่กี่ชั่วโมงเท่านั้นเอง ซึ่งต่างจะสวนที่เกิดจากการเพาะปลูก ในที่สุด ผู้บุกเบิกอย่างคุณ Crawford และเครือข่ายจึงได้ทำวิจัยและมีความปรารถนาที่จะแบ่งปันองค์ความรู้ให้คุณสามารถสร้างสวนป่าอาหารที่ดำรงอย่างยั่งยืนขึ้นมาได้  “เห็นได้ชัดเลยว่า มีพืชผักสารพัดชนิด คนจึงไม่ควรให้สิ่งเหล่านี้มาหยุดการริเริ่มความตั้งใจของคุณ เนื่องจากคุณไม่จำเป็นต้องรู้ไปทุกๆ อย่างในตอนเริ่มต้น เพียงเริ่มจากปลูกต้นไม้บางชนิดและค่อยๆ ปลูกชนิดอื่นเข้ามาเรื่อยๆ”

Reference