หากเป็นคนในเมืองกรุง พูดถึงเห็ด ก็มักจะรู้จักกันแต่เห็ดหอม เห็ดหูหนู เห็ดกระดุม เห็ดนางฟ้า เห็ดนางรม เห็ดฟาง หรือเห็ดเข็มทอง เรียกว่าเป็นเห็ดที่หาซื้อได้ทั่วไปในตลาด ส่วนคนที่หัดเพาะเห็ด ส่วนใหญ่ก็จะคุ้นเคยกับเห็ดนางฟ้านางรม เห็ดฮังการี หรือบางคนก็ลองเพาะเห็ดฟางกินกันเองก็มี ความจริงแล้วเห็ดนั้นมีมากมายหลายชนิดกว่าที่เรารู้จักมาก โดยเฉพาะหากเราไปต่างจังหวัดอย่างแถบอีสาน ก็จะพบว่าชาวบ้านมีการไปเก็บเห็ด และมีเมนูเห็ดทั้งที่เป็นอาหารและเป็นยามากมาย
ดร.อุษา กลิ่นหอม อาจารย์ประจำคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ผู้มีบทบาทสำคัญในการก่อตั้ง พิพิธภัณฑ์เห็ดที่มีฤทธิ์ทางยา มหาวิทยาลัยมหาสารคามกล่าวว่าที่อีสานมีเห็ดที่กินได้มากถึง 647 ชนิดด้วยกัน ซึ่งเห็ดแต่ลชนิดก็มีความสัมพันธ์กับวิถีชีวิตในมิติต่างๆมากมาย ไม่ว่าจะเป็นประโยชน์ทางตรง อย่างใช้เป็นอาหาร เป็นยารักษาโรค เป็นสีย้อม หรือประโยชน์ทางอ้อม อย่างเป็นห่วงโซ่อาหาร ช่วยย่อยสลายในระบบนิเวศ ช่วยทำให้พืชเจริญเติบโต ช่วยทำนายอากาศ และเป็นดัชนี้ชีวัดคุณภาพสิ่งแวดล้อม
สิ่งที่คนสนใจกันมากก็คือ กินเห็ดแล้วจะมีประโยชน์อย่างไร ซึ่งดร.อุษาก็ได้อธิบายให้ฟังว่าในเห็ดจะมีสารโพลีแซคคาไรด์ ซึ่งจะช่วยกระตุ้นภูมิคุ้มกัน ทำให้เราสามารถต่อสู้กับโรคร้ายต่างๆได้นั่นเอง
ทราบถึงความหลากหลายและประโยชน์ของเห็ดแล้ว คราวนี้ก็อยากจะลองแนะนำให้รู้จักวิธีการเพาะเห็ดพื้นบ้านแบบง่ายๆด้วยขอนไม้กันดู โดยเห็ดที่สามารถเพาะได้ก็คือเห็ดขอนขาว เห็ดกระด้าง และเห็ดหูหนู เป็นเห็ดพื้นบ้านที่น่าลองเพาะและลองทดลองทำเมนูพื้นบ้านกินกันดู สร้างความหลากหลายให้กับวิถีการกินของตัวเองกันนะคะ
อุปกรณ์หลักๆที่ต้องใช้คือ
- กิ่งหรือท่อนไม้เนื้ออ่อน เช่นท่อนมะม่วง มะกอก แค ที่หมดอายุแล้ว
- สว่านเจาะรู
- ฝาจีบ (ฝาขวดน้ำอัดลม)
- เชื้อเห็ดขอน เห็ดกระด้าง หรือเห็ดหูหนู
วิธีทำ
- เจาะรูที่ท่อนไม้ลึกประมาณ 2 นิ้ว ห่างกันประมาณ 10-20 เซนติเมตร
- หยอดหัวเชื้อเห็ดลงไปรูละ 3-4 เม็ด
- นำฝาจีบ (ฝาขวดน้ำอัดลม) มาปิดรู ใช้ค้อนตอกเบาๆ ที่ฝา
- เก็บท่อนไม้ไว้ในที่ร่มนานประมาณ 2 เดือน เพื่อให้เชื้อเดินจนท่อนไม้เป็นสีขาว
- เมื่อครบกำหนด ให้เปิดดอก คือเปิดฝาออก
- นำท่อนไม้มาวางไว้ด้านนอก เช่นชายคา รดน้ำวันละ1-2 ครั้ง
ประมาณ 1 อาทิตย์ เห็ดก็จะออกดอกมาให้เก็บกิน เมื่อเก็บแล้ว ให้พักท่อนไว้ 2 วัน แล้วก็เริ่มรดน้ำใหม่ เขาบอกว่ายิ่งท่อนไม้ใหญ่ก็จะสามารถทำให้เห็ดออกติดต่อกันได้นาน บางครั้งสามารถทำให้คนอีสานที่เพาะเห็ดแบบนี้มีเห็ดกินเป็นอาหารติดต่อกันถึง 5 ปี โดยที่ไม่ต้องเติมเชื้อใหม่ทีเดียว เป็นการสร้างความมั่นคงทางอาหารให้กับครอบครัวได้ง่ายๆและไม่ต้องลงทุนมากแต่อย่างใด เราคนเมือง ลองเรียนรู้ที่จะทำกันดูกันได้นะคะ
