สวนผักในสวนสาธารณะที่กรุงลอนดอน

ท่ามกลางมวลหมู่ไม้รวมถึงบรรดาไม้ดอกไม้ประดับพันธุ์ต่างๆ สวนสาธารณะใจกลางเมืองใหญ่อย่างมหานครลอนดอนที่มีชื่อว่า Regent’s Park ยังมีการกันพื้นที่ส่วนหนึ่งไว้สำหรับแปลงผัก โดยให้คนเมืองที่สนใจมาเพาะปลูกและดูแลแปลงผักแปลงผักที่นี่ถูกแบ่งเป็นล็อตเรียก “Allotment”

การแบ่งที่เล็กๆ ให้คนเมืองมาเพาะปลูกแบบนี้เกิดขึ้นมานานมากแล้วในสังคมอังกฤษจนกลายเป็นวัฒนธรรมไปแล้ว (Allotment culture) จากการเรียกร้องของคนจนเมืองในอดีต ช่วงปี 1659 – 1650 (ภายหลังจากมีการล้อมรั้ว หรือแนวคิดเรื่องกรรมสิทธิในที่ดินซึ่งเป็นรากฐานของการเกิดสังคมเมืองสมัยใหม่) โดยขบวนการดังกล่าวถูกเรียกว่า “Diggers” (ขบวนการนักขุดดิน) ซึ่งนับเป็นการเรียกร้องอธิปไตยหรือสิทธิในอาหารครั้งแรกๆ ของโลกเลยทีเดียว และคำว่า “Digger” หรือ “นักขุดดิน” นี้ยังคงถูกใช้เรียกตัวเองสำหรับบรรดาคนเมืองผู้ดีที่ทำสวนผักมากกว่าคำว่าเกษตรกร (Farmer) อยู่จนถึงทุกวันนี้

นอกจากนี้ การเพาะปลูกบน “Allotment” ยังเป็นหลักฐานที่ดีที่ช่วยตอบโต้ว่าพื้นที่น้อยจะไปทำอะไรได้ เพราะคนที่นี่ได้ที่มาเท่ากับหลุมฝังศพคนๆ เดียวแต่ก็ผลิตอาหารเลี้ยงตัวเองและครอบครัวได้ อย่างไรก็ตาม ทุกวันนี้ หลายพื้นที่ในอังกฤษได้เปลี่ยนจากการแจกมาเป็นให้เช่าแทน แต่ก็ยังนับว่าคุ้มค่ากว่าการชื้อในท้องตลาดอยู่ดี เพราะพืชผักที่นี่แพงไม่น้อย และยิ่งเป็นผักที่ขึ้นป้ายว่า Organic ยิ่งแพงมากก ทั้งที่อาจจะจริงหรือไม่จริงก็ได้ (นับเป็นเรื่องหนึ่งที่อังกฤษยังด้อยพัฒนาอยู่)

“Allotment” ที่รีเจนต์ปราคก็คิดค่าเช่าเช่นกัน แต่แม้ว่าจะคิดค่าเช่า ก็นับว่ายังดีที่มีการให้ความสำคัญกับสวนผักในสวนสาธารณะ ที่น่าสนใจคือนอกจากสวนสาธารณะรีเจนต์จะกันพื้นที่สำหรับสวนผักให้คนเมืองมาเพาะปลูกแล้ว ยังมีการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ต่างๆ ที่เกี่ยวโยงกับกิจกรรมการเพาะปลูกในสวนผักแห่งนี้ด้วย โดยมีตารางกิจกรรมแสดงบนกระดานด้านหน้าสวนผักซึ่งถูกอัพเดทอยู่เรื่อยๆ ตลอดทั้งปี ซึ่งได้รับความร่วมมือด้วยดีจากเจ้าของแปลงในการอนุญาตให้คนเมืองที่มาเดินสวนเข้ามาเยี่ยมชมแปลงผัก และทำหน้าที่เล่าเรื่องราวต่างๆ ตามความสนใจของผู้มาเยือนอย่างภาคภูมิใจ

หนึ่งในกิจกรรมที่สวนผักจัดขึ้นคือเทศกาลการเก็บเกี่ยว (Harvest festival) ซึ่งผู้เขียนมีโอกาสไปร่วมกิจกรรมดังกล่าวด้วย กิจกรรมนี้จัดขึ้นหลังจากผลผลิตในแปลงงอกงามถึงเวลาแห่งการเก็บเกี่ยวแล้ว โดยมีการประชาสัมพันธ์ให้คนเมืองทั่วไปได้เข้ามาเยี่ยมชมและเรียนรู้การเก็บเกี่ยวไปพร้อมๆ กับเจ้าของแปลง ในงานนี้ มีผู้คนที่เข้ามาเดินสวนแวะเวียนมาชมจำนวนไม่น้อย เกิดการเรียนรู้สาธารณะในพื้นที่สาธารณะอย่างแท้จริง โดยเฉพาะสำหรับบรรดาเด็กๆ ที่ได้เข้ามาเยี่ยมชม โดยบางแปลงมีการสาธิตแนวปฏิบัติต่างๆ ในสวน และให้ความรู้เรื่องแมลง ซึ่งเด็กๆ ให้ความสนใจเป็นอย่างมาก ในขณะที่บางแปลงเจ้าของได้เตรียมอุปกรณ์ทำอาหารแบ่งปันผู้มาเยือนให้ได้ลิ้มลองผักสดๆ ร่วมด้วยก็มี

คงจะดีไม่น้อยถ้าเรื่องราวเล็กๆ ที่งอกงามของสวนผักในสวนสาธารณะใจกลางเมืองใหญ่ในอังกฤษเกิดขึ้นในสวนสาธารณะใจกลางเมืองบ้านเราบ้าง (ถ้าสวนไหนมีเรื่องราวเช่นนี้อยู่แล้วก็อย่าลืมนำเรื่องราวมาเล่าสู่กันฟังบ้างนะครับ)

เรื่องโดย อ.ปิยะพงษ์ บุษบงก์