ผ่านกันไปแล้วนะคะ กับคอร์สอบรมการกุศลครั้งพิเศษของชาวสวนผักคนเมือง เพื่อระดมทุนมอบให้มูลนิธิเกษตรกรรมยั่งยืน (ประเทศไทย) เพื่อสร้างพื้นที่เรียนรู้เพื่อความมั่นคงทางอาหาร ประเดิมกันคอร์สแรกกับศูนย์อบรมเกษตรในเมืองบ้านเจ้าชายผัก กับคอร์สอบรมที่มีชื่อว่า “เกษตรเมืองเชิงนิเวศ ตอน เปิดโลกจุลินทรีย์”
ในคอร์สนี้เจ้าชายผักของเราได้พาผู้ร่วมอบรมทุกคนไปทำความรู้จักกับเจ้าสิ่งมีชีวิตเล็กเล็กกกกก แต่กลับมีความสัมพันธ์อย่างมากกับระบบนิเวศ อย่าง “จุลินทรีย์” ซึ่งหารู้ไม่ว่าเจ้าจุลินทรีย์ตัวเล็กๆ นี่แหละ มีส่วนสำคัญอย่างมากที่จะทำให้พืชผักที่เราปลูกนั้นจะโตได้ดีหรือไม่ เพราะการเติมจุลินทรีย์เข้าไปในดินจะช่วยเพิ่มพูนศักยภาพและพลังแห่งชีวิตให้กับทั้งดินและพืช
วันนี้สวนผักคนเมืองจึงขอนำ “เทคนิคจุลินทรีย์และน้ำหมัก” ที่ได้เรียนรู้จากบ้านเจ้าชายผัก จำนวน 9 สูตร มาแบ่งปันกัน โดยในครั้งนี้จะนำมาแบ่งกันก่อน 4 สูตร แล้วอีก 5 สูตรจะตามมาให้ครั้งหน้านะคะ ^^
สูตร#1 : ปุ๋ยจากจุลินทรีย์ท้องถิ่น
คุณประโยชน์: บำรุงดิน กระตุ้นการหมุนเวียนของสารอาหารในดิน
ส่วนผสม:
- น้ำประปา 10 ส่วน
- น้ำตาลทรายแดง 1 ส่วน
- เชื้อจุลินทรีย์แห้ง (ราขาวตามใบไม้กิ่งไม้) 1 ส่วน
* น้ำอาจจะน้อยกว่า 10 ส่วนได้ ขอแค่ให้สัดส่วนน้ำตาลเท่ากับจุลินทรีย์ และมีน้ำอยู่บ้าง
วิธีทำ:
- เติมน้ำในภาชนะแบบมีฝาปิด ให้เหลืออากาศ 1 ใน 4 ของภาชนะ
- ใส่น้ำตาลทรายแดง คนให้น้ำตาลละลายเข้ากับน้ำ
- บิใส่เชื้อจุลินทรีย์ลงไปเป็นชิ้นเล็กๆ แล้วปิดฝาพอสนิท ไม่ต้องแน่นมาก (ไม่ต้องกลัวฝาระเบิด เพราะสูตรนี้ไม่เกิดแก๊ส)
- เก็บไว้ในร่ม รอทิ้งไว้จนเกิดฟอง (ประมาณ 3-7 วัน) ก็จะนำมาใช้ได้
* อย่าเก็บนานจนเกิดกลิ่นบูดเปรี้ยว เพราะจะนำมาใช้ไม่ได้แล้ว
วิธีใช้:
- ใช้ผสมน้ำรดผักตอนกำลังเจริญเติบโต : เจือจาง 500-1000 เท่า หมายความว่า ใช้ปุ๋ย 1 ช้อนโต๊ะ ผสมน้ำ 5-10 ลิตร
- ใช้รดดินแปลงผักที่ไม่มีต้นผัก : ผสมเข้มข้นเท่าไหร่ก็ได้ แต่หากใส่เข้มข้นมาก ควรรออย่างน้อย 1 อาทิตย์ ก่อนจะเริ่มปลูกผักในแปลง
สูตร#2 : ปุ๋ยน้ำชา/ปุ๋ยหมักแช่น้ำ (Compost Tea)
คุณประโยชน์: บำรุงดิน กระตุ้นการหมุนเวียนของสารอาหารในดิน
ส่วนผสม:
- น้ำประปา 10 ส่วน
- ปุ๋ยหมักพืชสด 1 ส่วน ***ต้องเป็นปุ๋ยที่หมักอย่างสมบูรณ์ สะอาด ใบไม้สด ไม่เน่า มิเช่นนั้นก็จะนำเชื้อเน่าติดมาด้วย
วิธีทำ:
- นำปุ๋ยหมักห่อด้วยผ้าขาวบาง ผูกให้เป็นลูกประคบ แล้วผูกไว้ที่ปากภาชนะแบบมีฝาปิด
- เติมน้ำให้ท่วมลูกประคบปุ๋ยหมัก เหลือพื้นที่อากาศไว้ด้านบน แล้วปิดฝาพอสนิท
- แช่ไว้ 1 คืน ก็สามารถนำไปใช้ได้เลย
* ถ้าใช้ปุ๋ยที่หมักสมบูรณ์ กลิ่นจะคล้าย EM และไม่เหลือความหวาน
** สามารถเก็บไว้ได้นานกว่า 1 คืน แต่กลิ่นก็จะเหม็นขึ้นเรื่อยๆ
วิธีใช้:
- ใช้รดน้ำผักตอนช่วงกำลังเจริญเติบโต
- สามารถนำไปรดผักได้เลย หรือ ผสมน้ำเจือจาง 10 เท่า (ปุ๋ย 1 ช้อนโต๊ะ ต่อ น้ำ 100 มล.)
- ความถี่ในการรด: ขึ้นอยู่กับว่าพืชตอบสนองได้ดีแค่ไหน
- พืชตอบสนองดี ใบมีสีเขียว ผิวเป็นมัน ให้หยุดใช้
- พืชมีอวบน้ำจนเกินไป หนอนแมลงเริ่มลง ให้หยุดใช้
- พืชยังมีใบสีเหลือง ผิวด่างๆ ให้ใช้ต่อ
* ลูกประคบสามารถใช้ซ้ำได้โดยการเติมน้ำอยู่เรื่อยๆ จนกว่าสีน้ำจะจางลงจนไม่มีสี
สูตร#3 : น้ำหวานหมักจากพืชสด (ยอดพืชสีเขียว)
คุณประโยชน์: มีสารอาหาร แร่ธาตุ และฮอร์โมนที่เป็นตัวควบคุมการเจริญเติบโต
ส่วนผสม:
- หน่อกล้วย 3 ส่วน
- น้ำตาลทรายแดง 1 ส่วน
วิธีทำ:
- หั่นหน่อกล้วยเป็นแว่นๆ ชิ้นเล็กๆ ยิ่งเล็กยิ่งดี แต่ไม่ต้องถึงกับสับละเอียด (ไม่ต้องล้าง)
- ใส่กล้วยที่หั่นแล้ว สลับกับน้ำตาลทรายแดง โดยใส่หน่อกล้วยลงไปก่อน และโรยน้ำตาลทรายแดงระหว่างชั้น
- คอยกดไล่ไม่ให้มีอากาศมากจนเกินไป เพื่อไม่ให้เกิดเชื้อรา
- ใส่ให้เหลือที่ว่างประมาณ 1 ใน 4 หรือ 5 ของภาชนะ
- เขย่าภาชนะเล็กน้อย เพื่อให้หน่อกล้วยกับน้ำตาลคลุกกัน
- โรยน้ำตาลทรายแดงปิดเป็นชั้นสุดท้าย เพื่อไม่ให้เกิดเชื้อรา แล้วปิดฝาให้สนิท
- รอทิ้งไว้ประมาณ 1 เดือน จนได้น้ำหมักจากหน่อกล้วย จึงนำมาใช้ได้
* ถ้าเกิดแก๊ส แสดงว่าน้ำตาลมีความเข้มข้นไม่พอ จึงเป็นเหตุผลที่ไม่ใช่กากน้ำตาล เพราะกากน้ำตาลมีน้ำเยอะ
** ถ้ามีหนอน อาจเป็นเพราะพืชสดที่นำมาหมักมีหนอนติดมาอยู่ก่อนแล้ว ในน้ำหมักหนอนจะไม่ตาย แต่ว่าหนอนจะไม่ฟักเป็นตัว เพราะในน้ำหมักมีสารยับยั้งการลอกคราบของแมลง
สูตร#4: น้ำหมักจากผลไม้สุก/ฮอร์โมนผลไม้
คุณประโยชน์: ตัวแทนของวัยเจริญพันธุ์ ช่วยกระตุ้นการออกดอก ออกผล
ส่วนผสม:
- ผลไม้สุกงอม 3 ส่วน ***ต้องใช้ผลในช่วงวัยเดียวกัน
- น้ำตาลทรายแดง 1 ส่วน
วิธีทำ:
- ทำวิธีเดียวกับสูตรน้ำหวานหมักจากพืชสด แต่เปลี่ยนจากหน่อกล้วยเป็นผลไม้สุกแทน
วิธีใช้:
| ช่วงการเจริญเติบโตของพืช | น้ำหวานหมักจากพืชสด | น้ำหมักจากผลไม้สุก | การนำไปใช้ |
| วัยเด็ก | 9 ช้อนโต๊ะ | 1 ช้อนโต๊ะ | ผสมน้ำเจือจาง 500-1000 เท่า |
| วัยหนุ่มสาว (ติดดอก) | 5 ช้อนโต๊ะ | 5 ช้อนโต๊ะ | |
| วัยคุณแม่ (ติดผล) | 1 ช้อนโต๊ะ | 9 ช้อนโต๊ะ |
- ช่วงพืชติดดอก/ผล ให้เริ่มจากใช้อาทิตย์ละครั้งก่อน หากพืชติดดอก/ติดผลดีแล้ว ให้หยุดใช้ เพราะถ้าใช้มากไป จะเป็นการยับยั้งการออกดอกออกผล
***เคล็ดลับการใช้น้ำหมัก***
น้ำหมักทุกอย่างถ้าคุณสมบัติไม่ขัดกันแล้ว สามารถใช้ร่วมกันได้
* ประเภทน้ำหมักที่ไม่สามารถใช้ผสม คือ ประเภทที่ต้องอาศัยการฉีดพ่นให้เหมาะสมกับช่วงวัยของพืช
นำไปทดลองใช้กันดูนะค้า น้ำหมักเหล่านี้จะช่วยเสริมอาหารให้ผักที่เราปลูกเจริญเติบโตได้ดี แต่ต้องอย่าลืมว่าผักจะโตได้งามนั้น สิ่งสำคัญที่สุดคือ “การทำดินให้ดี” เพราะเมื่อดินดี รากของพืชก็จะไปได้ไกล และเขาก็จะสามารถหาอาหารหลักของเขาได้เอง ครั้งหน้าเราจะมาต่อกันกับอีก 5 สูตรน้ำหมักที่เหลือจากบ้านเจ้าชายผักกันนะคะ ^^
ขอขอบคุณที่มาข้อมูล: ศูนย์เรียนรู้เกษตรในเมืองบ้านเจ้าชายผัก (วิทยากร: คุณปริ๊นซ์และคุณจิ๊ก)
