“ตอนเริ่มทำนาอินทรีย์ ตอนนั้นเราพยายามหาสายพันธุ์ข้าวคุณภาพสูงมาปลูก จนสุดท้ายมาพบข้าวพันธุ์ปกาอัมปึลที่มีต้นทางจากกัมพูชา คุณสมบัติมันน่าสนใจทั้งในแง่การผลิต เพราะทนแล้งมาก สอดคล้องกับพื้นที่ภาคอีสาน และที่ตรงใจเราคือ มันรสชาติอร่อย เคยเอาไปประกวดชิมข้าวที่กรุงเทพฯ ตอนชิมไม่ได้บอกชื่อนะ แต่คนก็เลือกว่าพันธุ์นี้อร่อยเป็นที่หนึ่ง”
ตั้งแต่มนุษยชาติเริ่มเพาะปลูกเป็นหลักเป็นแหล่งเมื่อราว 12,000 ปีก่อน ชีวิตของมนุษย์ก็ผูกสัมพันธ์กับการทำเกษตรอย่างแนบแน่นเรื่อยมา ยิ่งเมื่อวิถีการปลูกข้าวก่อกำเกิดขึ้น มันก็ผันให้ชีวิตเราทั้งหลายกลายเป็นสัตว์สังคมอย่างเต็มรูปแบบ ด้วยท้องนานั้นเป็นจุดตั้งต้นของชุมชน หมู่บ้าน ที่บ่มเพาะให้เกิดระเบียบกติกาทางสังคม ต่อยอดกลายเป็นวัฒนธรรมอันละเอียดลึกซึ้งที่หลอมรวมให้เราอยู่ร่วมกันอย่างราบรื่นมานับพันปี เรียกว่าผืนนาเป็นเหมือนห้องเรียนทางวัฒนธรรมของมนุษยชาติก็คงไม่ผิด ยิ่งเมื่อพิจารณาลงลึกไปในวัฒนธรรมของแต่ละดินแดน ก็จะพบแก่นแกนอันสะท้อนความสำคัญของนาและข้าวคล้ายคลึงกัน โดยเฉพาะในฝั่งเอเชียที่ข้าวเป็นพืชพรรณที่มีความสำคัญเป็นลำดับต้นๆ ในการดำรงชีพ ท้องนาจึงไม่ใช่เพียงพื้นที่การผลิต ทว่าเป็นพื้นที่ที่มีมิติของจิตวิญญาณแฝงเร้งอยู่ด้วยเช่นเดียวกัน .ความผูกผันในระดับจิตวิญญาณนั้นปรากฏชัดผ่านความเคารพท้องนาและธรรมชาติที่คนในยุคสังคมเกษตรกรรมยึดถือ อาทิ ความเชื่อเรื่องอำนาจเหนือธรรมชาติที่สถิตอยู่ตามท้องนาป่าเขา มีชื่อเรียกแตกต่างกันตามแต่ละพื้นที่ คำหนึ่งที่คนไทยคุ้นเคยกันดีคือ ‘ขวัญ’ ซึ่งชาวจีนกวางตุ้งมีคำพ้องเสียงว่า ‘หวั่น’ อันหมายถึงจิตวิญญาณที่สถิตอยู่กับนานาสรรพสิ่ง หากขวัญหนีหายจากไป สิ่งมีชีวิตนั้นก็อาจบุบสลายจนถึงแก่ความตายในที่สุด
“ความตั้งใจเดิมคือเราอยากให้ภาคกลางมีข้าวสายพันธุ์ของตัวเองที่ปลูกได้ กินได้ เพื่อความยั่งยืนด้านอาหาร เพราะถ้าเกิดภัยพิบัติอย่างน้อยเราก็ยังมีข้าวของภาคตัวเองไว้กิน จากนั้นเราจึงไปสืบค้นดูว่าจังหวัดนครปฐมมีข้าวสายพันธุ์ท้องถิ่นหรือไม่ เพราะตามคำขวัญจังหวัดที่บอกว่าส้มโอหวาน ข้าวสารขาว ลูกสาวสวย แล้วข้าวสารขาวมันคืออะไรล่ะ?
สำหรับหลายคน อาหารไม่ใช่เพียงปัจจัยยังชีพทว่ากินความหมายลึกซึ้งกว่านั้นหลายระดับ เหมือนอย่าง พลอย-กษมา แย้มตรี สถาปนิกผู้ร่วมก่อตั้งสตูดิโอ openspace ซึ่งทำงานในประเด็นการออกแบบเพื่อพัฒนาชุมชนมานานนับสิบปี โดยอีกมุมพลอยยังมีความสนใจเรื่องอาหารชนิดลงลึก ทั้งเรื่องการกินอย่างรู้ที่มาเพื่อเยียวยาเกษตรกรไทย และการทำอาหารและการกินเพื่อเยียวยาหัวใจของตัวเธอเอง.
ข้าวไร่ ข้าวนา หน้าตาคล้ายแต่ไม่ละม้ายกันซะทีเดียว— สำหรับบางคน ข้าวชนิดไหนก็หน้าตาละม้ายคล้ายกันไปหมด แต่ถ้ามองอย่างลงรายละเอียดจะพบว่าข้าวแต่ละชนิดนั้นไม่เหมือนกันเสียทีเดียว โดยเฉพาะข้าว 2 ชนิดที่ถูกตั้งคำถามอยู่บ่อยๆ อย่างข้าวไร่ และข้าวนา ว่าต่างกันหรือไม่และแบ่งแยกอย่างไรกันแน่? ก่อนอื่นต้องบอกว่าเกณฑ์การแยกข้าวไร่กับข้าวนา คือ ‘ลักษณะพื้นที่’ ในการปลูก ข้าวนานั้นมักปลูกในที่ลุ่ม มีแหล่งน้ำพอเพียงหล่อเลี้ยงในนา ส่วนข้าวไร่นั้นมักปลูกบนที่ดอน ที่เนิน หรือที่ราบสูง อาทิ ข้าวดอย ที่พบมากในชุมชนชาติพันธุ์ทางภาคเหนือ หรือข้าวไร่ในป่ายางพารา ซึ่งพบมากทางภาคใต้.และเมื่อพูดถึงรายละเอียดของสายพันธุ์และการเพาะปลูก ข้าวไร่และข้าวนาก็ต่างกันอย่างน่าสนใจ โดยข้าวไร่นั้นมีเอกลักษณ์ตรงใช้น้ำในการเพาะปลูกน้อยกว่าข้าวนา มีลำต้นสูงยาว อาจสูงถึงราว 2 เมตรในบางสายพันธุ์ และมักสุกไม่พร้อมกันทั้งแปลง เครื่องมือในการเกี่ยวข้าวไร่จึงไม่ใช่เคียว แต่เป็นเครื่องมือพื้นบ้านที่เรียกว่า ‘แกะ’ และ ‘กรูด’ ที่ออกแบบมาให้เกี่ยวข้าวไร่ต้นสูงยาวสะดวก และเหมาะสำหรับการเก็บเกี่ยวทีละรวงมากกว่า ‘เคียว’ ที่เกี่ยวข้าวได้ทีละมากๆ ซึ่งเหมาะกับการเก็บเกี่ยวข้าวนาที่มักสุกพร้อมกัน เราจึงมักเห็นท้องนาเหลืองอร่ามช่วงฤดูเก็บเกี่ยวนั่นเอง..#สวนผักคนเมือง #เทศกาลข้าวใหม่65 #ปลูกเมืองปลูกชีวิต
อาหารหลักของคนเอเชีย โดยเฉพาะชาวเอเชียตะวันออกเฉียงใต้อย่างบ้านเรานั้นหนีไม่พ้น ‘ข้าว’ กระทั่งเกิดวลีว่าเมืองไทยนั้นเป็นดินแดน ‘ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว’ ด้วยสภาพแวดล้อมแบบดินดำน้ำชุ่ม เหมาะแก่การเพาะปลูก จำนวนสายพันธุ์ข้าวในบ้านเราจึงหลากหลายในระดับหลายร้อยสายพันธุ์ มาถึงตรงนี้หลายคนอาจเริ่มสงสัย เพราะปัจจุบันข้าวที่ปรากฎตัวอยู่ตามท้องตลาดนั้นมีจำนวนนับนิ้วได้ มากกว่านั้น ส่วนมากยังขึ้นชื่อว่าเป็น ‘ข้าวเก่า’ ที่ทำให้เกิดข้อสงสัยตามมาว่าแล้วแบบไหนคือ ‘ข้าวใหม่’ กันแน่?
ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา การผลิตและการตลาดด้านอาหารในท้องถิ่นมีได้เผชิญกับวิกฤตนานับประการ ผู้คนต่างเสาะหาอาหารมากขึ้นเรื่อยๆ ไม่ใช่ในแง่ของรสชาติ ดีต่อสุขภาพ และปลอดภัย แต่ยังสนับสนุนชุมชนท้องถิ่นของพวกเขา ชาวนากำลังทำงานอย่างหนักเพื่อตอบสนองความต้องการและใช้ประโยชน์จากโอกาสทางเศรษฐกิจ ระบบอาหารของชุมชนหรือท้องถิ่นได้เกื้อหนุนเกษตรกรจำนวนมาก โดยเฉพาะเกษตรกรระดับกลางและผู้ผลิตรายย่อย พบว่า การผลิตและการขายเข้าสู่ระบบอาหารชุมชน คือ ทางเลือกเดียวสำหรับพวกเขา เนื่องจากไม่มีการประหยัดจากขนาดหรือทรัพยากรทางการเงินเพื่อแข่งขันในตลาดที่ใหญ่ขึ้น เพื่อตระหนักถึงความสำคัญของระบบอาหารท้องถิ่น กระทรวงเกษตรของสหรัฐอเมริกาได้พัฒนาโครงการ Know Your Farmer Know Your Food มุ่งสร้างความเข้มแข็งในความสัมพันธ์ระหว่างเกษตรกรและผู้บริโภคภายในสหรัฐอเมริกา โดยโครงการนี้ได้สำรวจแนวคิดของระบบอาหารท้องถิ่นและจัดหาทรัพยากรเพื่อช่วยเหลือเกษตรกร ผู้บริโภคและชุมชนในการพัฒนาระบบอาหารที่ฟาร์มและธุรกิจที่สามารถทำกำไรและอยู่รอดได้ รวมถึงการดูแลทรัพยากรธรรมชาติ เสริมสร้างชุมชนและความสัมพันธ์ในชนบทและในเมืองมิสซูรี
.“เพราะชาวนาเทียบได้กับช่างฝีมือ” ชวนลงนาไป ‘หาบข้าวขึ้นลาน’ กับกลุ่มส่งเสริมเกษตรอินทรีย์อู่ทอง
คณะกรรมการอุทยานแห่งชาติ (NParks) แห่งสิงคโปร์ จะแจกจ่ายเมล็ดพันธุ์พืชกินได้จำนวน 400,000 ห่อในปีนี้ และนักปลูกสามารถเริ่มลงทะเบียนผู้สนใจตั้งแต่เวลา 10.00 น. ในวันอาทิตย์ (10 ต.ค.) ที่่ผ่านมา
Orto 2.0 เป็นสมาคมสหกรณ์การเกษตรที่เกิดในกรุงโรม ประเทศอิตาลี ในฤดูร้อนปี 2017 และดำเนินการโดยเกษตรกรรุ่นใหม่ 4 คน ซึ่งทั้งหมดมีอายุต่ำกว่า 30 ปี เยาวชนมุ่งเป้าไปที่การนำเสนออาหารที่สดใหม่ ปลอดภัย และมีคุณค่าทางโภชนาการแก่ผู้คนที่อาศัยอยู่ในเขตเมืองของกรุงโรมโดยปฏิบัติตามหลักการเกษตรเชิงนิเวศ